Nurettin Topçu'nun Mehmet Akif'i

Cemil Meriç, Kırk Ambar’da özenle seçtiği kavramlarla bir aydın portresi çizer: "Aydın olmak için önce insan olmak lazım. İnsan mukaddesi olandır, insan hırlaşmaz, konuşur, maruz kalmaz, seçer. Aydın, kendi kafasıyla düşünen, kendi gönlüyle hisseden kişi. Aydını yapan: 'uyanık bir şuur, tetikte bir dikkat ve hakikatin bütününü kucaklamaya çalışan bir tecessüs." Bu biçilen bir elbise modeli olsaydı, bu elbisenin her halde en münasip duracağı şahsiyetlerden biri Nurettin Topçu olurdu.

Nurettin Topçu,  üstadın ifadeleriyle aydını oluşturan uyanık şuur, tetikte bir dikkat ve hakikatin bütününü kucaklamaya çalışan mütecessis bir münevverdir. Topçu merhum aynı zamanda kendi kafasıyla düşünen,  kendi gönlüyle hisseden kişidir. Topçu, Avrupa’yı görmüş, doktorasını Fransa’da yapmış biri olarak yönünü şaşırmamış, istikametini korumuş, kendi toplumuna yabancılaşmamış, Doğu’yu ve Batı’yı da bilen biridir. Tanzimat devrinden itibaren devam eden süreçte Avrupa görmüş aydınların çoğu kıblelerini şaşırmış, tarihini, aidiyetlerini, mukaddes değerlerini küçümsemeye başlamışlardı.

Topçu, gözlerdeki şaşılığı, zihinlerdeki bulanıklığı ve ahlaki erozyonu fark etmiş; hastayı çok iyi teşhis eden bir doktorun yazdığı reçete gibi bireysel ve toplumsal hastalıklarımızın tedavisine yönelik eserler vermiştir. İşte onlardan biri Mehmet Akif’i anlattığı eserdir. Topçu, Mehmet Akif’i anlatırken hayalen sanki onunla konuşuyor, onu derdine hemdert ediniyor, bir taraftan Akif’in hikâyesini anlatırken, diğer taraftan Safahat’ın sayfalarında kendi yalnızlığına aynı sıkıntıları paylaşan, kelimelerden başka bir şeyi olmayan bir dost buluyordu. Büyük adamı Akif’in şahsiyetinde somut hale getiriyor ve büyük adamların önemli üç vasfını adeta haykırıyordu:

1.’Büyük adam eseriyle hayatını birleştiren adamdır’.

2.Büyük adam münzevidir. Çünkü ilham perisi yalnız yaşayan ruhların ziyaretçisidir.

3.Büyük adam ‘vakar dolu bir alın, hayâ dolu bir çehre; şiddet dolu bir bakış, iman dolu bir sine’

Topçu, münzeviliğe vurgu yapıyor, Akif’i, ruhunun huzurunu yalnızlığında bulan batılı düşünürler Rousseau; çölde büyük yalnızın imanı içinde yalnız başına ölmenin hasretiyle yanan Lamartin’le kıyaslıyordu.

Topçu, duyduğumuzu vehmederek yaşadığımızı, duygusuzluğumuzun farkında olmadığımızı ve en az sahip olduğumuz duygunun gerçekliğin duygusu olduğunu belirtiyor. Bu noktada okuyucuyu kendi hayatındaki en merkezi kavramlarından olan, bir anlamda duygunun bir dışavurumu olan  ‘Hareket’e çağıran Akif’in dizelerine yönlendiriyordu:

Âlemde ziyâ kalmasa, halk etmelisin, halk! 
Ey elleri böğründe yatan, şaşkın adam, kalk!

HAYRETTİN GÜL