ADI ÜSTÜNDE: İMAM-I AZAM -2-

Tarih bize anlatıyor ki, Ebû Hanîfe servet sahibi,

varlıklı bir ailede yetişti. Babaları tacirdi. Onların

yünlü ve ipekli kumaş ticâreti yaptıkları anlaşılıyor. Bu

ticaret çok kârlı bir işti. Ebû Hanîfe atalarından kalan

bu işe başladı. Gençliğinde çarşı-pazara gidip gelirdi.

Ulemanın dersine devam etmezdi. Şabî ona ilim meclislerine

devamı tavsiye etti. Bunun üzerine o da ilme

sarıldı, fakat ticaretten büsbütün ayrılıp vazgeçti mi?

Bütün rivayetler onun ticareti bırakmadığını

söylemektedir. Hayatının sonuna kadar ticaretle meşgul

olmuştur.

Ebû Hanîfe, tâcîr olarak halka olan ticarî münasebet ve

muamelelerinde dört vasıf taşır ki, bunlar onu doğru ve

namuslu tüccar arasında örnek olarak göstermeğe

kâfidir. Ulema arasında en yüksek mevkide olduğu

gibi ticaret ahlâkında da böyledir.

1- Son dertle kanaatkar, gönlü zengindi. İnsanları

fakir yapan tamahkârlıktan onda eser yoktu. Bunun

sebebi, belki de zengin ve varlıklı bir ailede vetişmiş

olmasıdır. İhtiyaç zilletini tatmış değildi.

2- Son derece emanete riayet ederdi. Emanet

hususunda çok titizdi. Hıyanet nedir bilmezdi.

3- Gayet cömertti, eli çok kaçıktı. Cimrilik ondan

uzaktı.

4- Son derece dindardı, çok ibadet ederdi. Gündüzleri

oruç tutar, geceleri "namaz ve niyazla geçirirdi.

Şahsında toplanan bu dört güzel vasıf, onun ticaret

muamelelerinde daima eserini göstermiştir. Tacirler

ona hayret ederlerdi. Birçokları onu ticarette Hz. Ebû

Bekr'is-Siddık'a benzetirdi Sanki onu kendine örnek

alıyor, onun izinden gidiyordu, ona tâbiydi. Bir malı

satın alırken de, sattığı zamanki gibi, emanet kaidesine

riayet ederdi: Bir kadın ona satmak üzere bir ipek

elbise getirdi. Ebû Hanîfe fiyatını sordu. Kadın da yüz

dirhem istediğini söyledi. Ebû Hanîfe: «Bunun değeri

yüzden daha ziyadedir, kaça vereceğinizi söyleyin»

dedi. Kadın yüzer yüzer artırarak dört yüze çıktı. Ebû

Hanîfe: «Daha fazla yapar», deyince kadın:

— Benimle eğleniyor musun? dedi.

Ebû Hanîfe:

— Ne münasebet, dedi, bir adam getirin de fiyat

takdir ettirelim.

Kadın bir adam çağırdı. Fiyat takdir ettirdi. Ebû Hanîfe

beş-yüze satın aldı.

O işte böyle idi. Alıcı kendisi, fakat satıcının

menfaatini koruyor. Satıcının gafletinden istifade

ederek onu aldatmağa fırsat kollamıyor, vurgunculuk

yapmıyor, satıcıya doğru yolu gösteriyor.

O öyle bir satıcı idi ki, müşteri fakir veya ahbabı olursa

onlardan kâr almaz, malı aldığı fiyata verir, hattâ

kazancından müşteriye bağışladığı bile olurdu. Bir defa

ihtiyar bir kadın geldi:

—Ben yoksulum dedi. Bana şu elbiseyi maliyeti fiyatına

sat! Ona:

Dört dirhem ver, onu al, dedi.

Ben ihtiyar bir kadıncağızım, benimle böyle alay

etme, dedi.

— Bunun alayı yok, bunları iki takım elbise olarak

almıştım. Birini verdiğini paradan dört dirhem eksiğine

sattım. Bu elbise bana dört dirheme kalmış oldu, bunu

da sen al.
(Muhammed Ebu Zehra'nın Ebu Hanife adlı eserinden...s.42-44)