Hubert Knoblauch’ta Performans ve Medya Analizi

 

Hubert Knoblauch’ta Performans ve Medya Analizi

Hubert Knoblauch'un çalışmalarında "Performans ve Medya Analizi", iletişimsel eylemlerin ve medya pratiklerinin toplumsal gerçekliğin inşasındaki rolünü anlamak için kritik bir alan oluşturur. Bu yaklaşım, iletişimin sadece bilgi aktarımı değil, aynı zamanda aktif bir performans olduğu fikrine dayanır ve modern medya ortamının bu performansları nasıl şekillendirdiğini inceler.

Performans Kavramı:

Knoblauch'un performans anlayışı, Erving Goffman'ın dramaturjik yaklaşımından etkilenmiştir. Ancak Knoblauch, bu kavramı daha da genişletir ve gündelik yaşamın hemen her alanında gerçekleşen iletişimsel eylemleri performans olarak ele alır.

Performans, Knoblauch'a göre, sadece tiyatro sahnesinde veya özel etkinliklerde gerçekleşen bir şey değil, gündelik etkileşimlerin temel bir özelliğidir. Bir iş toplantısında sunum yapmak, bir arkadaşla sohbet etmek, sosyal medyada paylaşım yapmak - tüm bunlar birer performanstır ve sosyal gerçekliği aktif olarak inşa eder.

Bu performanslar, sözel iletişimin yanı sıra beden dili, mimikler, jestler, mekansal düzenlemeler ve hatta teknolojik araçların kullanımı gibi unsurları da içerir. Knoblauch, bu çok boyutlu performansların analizinin, toplumsal etkileşimleri ve anlamları daha derinlemesine anlamamıza olanak sağladığını savunur.

Medya ve Performans İlişkisi:

Knoblauch, modern toplumda medyanın performansları nasıl şekillendirdiğine özel bir önem verir. Medya, sadece performansları ileten bir araç değil, aynı zamanda yeni performans biçimleri yaratan ve mevcut performans pratiklerini dönüştüren bir güçtür.

Örneğin, televizyon, politik liderlerin performanslarını kökten değiştirmiştir. Artık bir politikacının sadece içeriği değil, kamera karşısındaki duruşu, ses tonu, hatta giyim tarzı da performansının bir parçası haline gelmiştir. Benzer şekilde, sosyal medya platformları, bireylerin gündelik performanslarını geniş kitlelere ulaştırma imkanı sağlayarak, yeni bir "benlik sunumu" alanı yaratmıştır.

Knoblauch, bu medya-performans ilişkisini "medyatikleşme" kavramı çerçevesinde ele alır. Medyatikleşme, medyanın toplumsal yaşamın tüm alanlarına nüfuz etme sürecini ifade eder ve performansların nasıl şekillendiğini, yayıldığını ve algılandığını derinden etkiler.

Videografi ve Performans Analizi:

Knoblauch, performansları analiz etmek için "videografi" adını verdiği yenilikçi bir yöntem geliştirmiştir. Videografi, video kayıtlarının detaylı analizine dayanan bir araştırma yöntemidir ve performansların çok boyutlu doğasını yakalamayı amaçlar.

Bu yöntem, performansların sözel, bedensel, mekansal ve zamansal boyutlarını eş zamanlı olarak incelemeye olanak tanır. Örneğin, bir dini ritüelin videografik analizi, sadece söylenen sözleri değil, aynı zamanda katılımcıların beden dilini, mekanın kullanımını, ritmin ve zamanlamanın rolünü de dikkate alır.

Videografi, özellikle medya performanslarının analizinde güçlü bir araçtır. Televizyon programlarının, internet videolarının veya sosyal medya canlı yayınlarının analizi, bu performansların karmaşık yapısını ve etkilerini anlamak için değerli veriler sağlar.

Medya Analizinde Yeni Yaklaşımlar:

Knoblauch'un medya analizi yaklaşımı, geleneksel içerik analizinin ötesine geçer. Medya içeriklerini sadece mesajlar olarak değil, aynı zamanda performanslar olarak ele alır. Bu yaklaşım, medyanın nasıl anlam yarattığını ve sosyal gerçekliği nasıl şekillendirdiğini daha bütüncül bir şekilde anlamayı sağlar.

Örneğin, bir haber bülteninin analizi sadece söylenen sözlere değil, sunucunun beden diline, stüdyo düzenine, grafiklerin ve görsel efektlerin kullanımına da odaklanır. Bu unsurların her biri, haberin anlamını ve etkisini şekillendiren performatif öğelerdir.

Knoblauch, ayrıca medya tüketimini de bir performans olarak ele alır. İzleyiciler veya kullanıcılar, medya içerikleriyle etkileşime girerken aktif performanslar sergilerler. Bu perspektif, medya etkilerini anlamak için yeni yollar açar.

Dijital Medya ve Yeni Performans Biçimleri:

Dijital medyanın yükselişi, Knoblauch'un performans ve medya analizine yeni boyutlar eklemiştir. Sosyal medya platformları, bloglar, podcast'ler ve video paylaşım siteleri gibi dijital mecralar, yeni performans biçimlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Knoblauch, bu yeni performans biçimlerinin özelliklerini ve etkilerini inceler. Örneğin, bir YouTuber'ın videosu, geleneksel televizyon performanslarından farklı dinamikler içerir. Doğrudan kameraya konuşma, izleyicilerle etkileşim kurma, video düzenleme teknikleri gibi unsurlar, bu yeni performans türünün ayırt edici özellikleridir.

Aynı zamanda, dijital medya kullanıcıların kendi performanslarını yaratma ve yayma imkanlarını genişletmiştir. Bu durum, "katılımcı kültür" ve "üretici-tüketici" (prosumer) kavramlarının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Knoblauch, bu gelişmelerin toplumsal etkileşimleri ve kimlik inşasını nasıl dönüştürdüğünü analiz eder.

Performans, Medya ve Güç İlişkileri:

Knoblauch'un performans ve medya analizi, güç ilişkilerini de dikkate alır. Medya performansları, toplumsal güç yapılarını yansıtır ve aynı zamanda bu yapıları şekillendirir.

Örneğin kitle iletişim araçlarına erişim ve bu araçlardaki görünürlük, belirli grupların ve fikirlerin toplumsal alanda daha fazla güç kazanmasına yol açabilir. Knoblauch, bu dinamiklerin nasıl işlediğini ve toplumsal gerçekliğin inşasını nasıl etkilediğini inceler.

Aynı zamanda, dijital medyanın yükselişi ve sosyal medya platformlarının yaygınlaşması, güç ilişkilerinde yeni dinamikler yaratmıştır. Geleneksel medya kurumlarının yanı sıra, bireyler ve küçük gruplar da geniş kitlelere ulaşabilme ve toplumsal söylemi etkileyebilme gücüne sahip olmuştur. Knoblauch, bu "demokratikleşme" sürecinin potansiyellerini ve sınırlarını analiz eder.

Performans, Medya ve Kimlik İnşası:

Knoblauch'un çalışmalarında önemli bir yer tutan diğer bir konu, performans ve medyanın kimlik inşasındaki rolüdür. Modern toplumda bireyler, çeşitli medya platformları aracılığıyla kendilerini sürekli olarak "performans" halinde bulurlar. Bu durum, kimlik inşasının dinamik ve çok boyutlu bir süreç haline gelmesine yol açar.

Sosyal medya platformları, bireylerin kendilerini farklı şekillerde sunmalarına ve "çoklu kimlikleri" yönetmelerine olanak tanır. Knoblauch, bu süreçlerin nasıl işlediğini ve bireylerin öz-algılarını nasıl etkilediğini inceler. Ayrıca, bu online performansların offline yaşamla nasıl etkileşime girdiğini ve "gerçek" ile "sanal" arasındaki sınırların nasıl bulanıklaştığını analiz eder.

Performans, Medya ve Toplumsal Hareketler:

Knoblauch'un performans ve medya analizi, toplumsal hareketlerin incelenmesinde de önemli bir perspektif sunar. Modern toplumsal hareketler, medya performanslarını etkin bir şekilde kullanarak mesajlarını yaymakta ve destek toplamaktadır.

Örneğin, çevre hareketleri, iklim değişikliğine dikkat çekmek için yaratıcı performanslar ve medya kampanyaları düzenlemektedir. Benzer şekilde, insan hakları aktivistleri, sosyal medyayı kullanarak küresel ölçekte farkındalık yaratmaktadır. Knoblauch, bu performansların nasıl tasarlandığını, yayıldığını ve etki yarattığını inceler.

Aynı zamanda, toplumsal hareketlerin medya performansları, karşı-performansları da tetikleyebilir. Bu durum, toplumsal tartışmaların ve müzakerelerin dinamik bir süreç olarak nasıl işlediğini gösterir. Knoblauch, bu karşılıklı performansların toplumsal gerçekliğin inşasındaki rolünü analiz eder.

Knoblauch'un performans ve medya analizi yaklaşımı, yeni metodolojik araçların geliştirilmesini de teşvik etmiştir. Yukarıda bahsedilen videografi yönteminin yanı sıra, Knoblauch ve meslektaşları, dijital etnografi, netnografi, ve çok modlu söylem analizi gibi yöntemleri de kullanır ve geliştirir.

Bu metodolojik yenilikler, performansların ve medya pratiklerinin karmaşık doğasını daha iyi anlamayı sağlar. Örneğin, bir sosyal medya platformundaki etkileşimleri analiz ederken, metin, görsel, ses ve hatta algoritmik süreçler gibi farklı boyutları birlikte ele almak mümkün olur.

Knoblauch'un performans ve medya analizi yaklaşımı, sosyal bilimlerde geniş bir etki yaratmış olsa da, bazı eleştirilere de maruz kalmıştır. Bu eleştiriler, yaklaşımın güçlü ve zayıf yönlerini anlamak açısından önemlidir.

Bir eleştiri, bu yaklaşımın medya ve performansların etkisini abartabileceği yönündedir. Bazı eleştirmenler, toplumsal yapıların ve ekonomik faktörlerin rolünün yeterince vurgulanmadığını öne sürer. Knoblauch, bu eleştiriye karşı, yaklaşımının mikro ve makro düzeyler arasında bir köprü kurma çabası olduğunu savunur.

Diğer bir eleştiri, performans analizinin öznelliğe fazla yer verebileceği ve bu durumun bilimsel nesnelliği zedeleyebileceği yönündedir. Knoblauch, bu eleştiriye karşı, yaklaşımının sistematik ve titiz metodolojik prosedürler içerdiğini ve öznelliğin kaçınılmaz olduğu durumlarda bile bunun şeffaf bir şekilde ele alındığını vurgular.

Hubert Knoblauch'un performans ve medya analizi yaklaşımı, modern toplumun karmaşık iletişim pratiklerini anlamak için güçlü bir çerçeve sunar. Bu yaklaşım, iletişimin performatif boyutunu vurgulayarak, toplumsal gerçekliğin inşa süreçlerini daha derinlemesine anlamamıza olanak tanır.

Knoblauch'un çalışmaları, medyanın toplumsal yaşamın tüm alanlarına nüfuz ettiği bir çağda, iletişim ve toplum arasındaki ilişkiyi yeniden düşünmemizi sağlar. Bu perspektif, dijital çağın getirdiği yeni performans biçimlerini ve medya pratiklerini anlamak için özellikle değerlidir.

Sonu olarak, Knoblauch'un performans ve medya analizi yaklaşımı, sosyal bilimlerde önemli bir yere sahiptir ve günümüzün hızla değişen iletişim ortamını anlamak için kritik bir araç olmaya devam etmektedir.

Kaynaklar

Knoblauch, H. (2013). Communicative Constructivism and Mediatization. Communication Theory, 23(3), 297-315.

Knoblauch, H., & Schnettler, B. (2012). Videography: Analysing Video Data as a 'Focused' Ethnographic and Hermeneutical Exercise. Qualitative Research, 12(3), 334-356.

Knoblauch, H. (2008). The Performance of Knowledge: Pointing and Knowledge in Powerpoint Presentations. Cultural Sociology, 2(1), 75-97.

Knoblauch, H. (2020). The Communicative Construction of Reality. Routledge.

Knoblauch, H., Tuma, R., & Schnettler, B. (2014). Video Analysis and Videography. In U. Flick (Ed.), The SAGE Handbook of Qualitative Data Analysis (pp. 435-449). SAGE Publications.